W Krakowie w ramach programu Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN zamieszkała nowa stypendystka. Przez najbliższe dwa lata Aaiún Nin, poetka, performerka i aktywistka z Angoli, będzie przebywać w Willi Decjusza.
Międzynarodowa Sieć Miast Schronienia ICORN (International Cities of Refuge Network ICORN) oferuje azyl pisarzom i obrońcom praw człowieka, którzy z powodu prześladowań nie mogą swobodnie żyć i tworzyć we własnej ojczyźnie. Powstała w 2005 roku w Norwegii. Jednym z pomysłodawców sieci był Salman Rushdie – autor słynnych „Szatańskich wersetów”, które wywołały gwałtowne protesty w świecie islamskim i nałożenie przez ajatollaha Chomejniego fatwy na pisarza, czyli wyroku nakazującego każdemu prawdziwemu muzułmaninowi zabicie twórcy.
Pomimo niejednoznacznej postawy władz Wielkiej Brytanii wobec bezpieczeństwa pisarza, ochronę zapewniło mu miasto Londyn, o czym Rushdie napisał później w swojej słynnej autobiografii „Joseph Anton”. Obecnie Międzynarodowa Sieć Miast Schronienia ICORN skupia ponad 70 miast z całego świata, które łączy postawa solidarności z prześladowanymi pisarzami. Kraków przystąpił do sieci w 2011 roku, w czasie obchodów Roku Miłosza, nawiązując tym samym do wielu pokoleń polskich autorów tworzących w XIX i XX wieku na obczyźnie. Do tej pory w Krakowie gościło ośmioro pisarzy: Maria Amelie z Osetii Północnej, Kareem Amer z Egiptu, Mostafa Zamaninija z Iranu, Lawon Barszczewski z Białorusi, Aslı Erdoğan z Turcji, Felix Kaputu z Konga, Monem Mahjoub z Libii i Kholoud Charaf z Syrii.
Dziewiątą stypendystką Miasta Krakowa w ramach programu ICORN jest Aaiún Nin – urodzona w Angoli poetka, artystka i aktywistka, podejmująca w swojej twórczości wątki dyskryminacji rasowej i płciowej, a także doświadczeń osób LGBT+. W 2016 roku emigrowała do Danii, gdzie nawiązała współpracę z artystami identyfikującymi się z kulturą queer (ruchem artystycznym i politycznym zorientowanym na emancypację osób nieheteronormatywnych). Swoją poezję czytała na żywo m.in. podczas Oslo Internasjonale Poesifestival w 2020 roku. Wraz ze swoją ówczesną partnerką wystąpiła w filmie dokumentalnym „Women of Water” wyreżyserowanym przez Patricię Bbaale Bandak w 2017 roku. Poezja Aaiún Nin czerpie z doświadczenia dzieciństwa i młodości spędzonych w tradycyjnej społeczności patriarchalnej i jest silnie zakorzeniona w kontekście postkolonialnej historii Afryki. W wierszach artystka często odwołuje się do sytuacji panującej w Angoli, m.in. poruszając problemy przemocy seksualnej wobec kobiet, fundamentalizmu religijnego, nierówności społecznych i rasizmu. Podczas pobytu w Kopenhadze w swoich wypowiedziach Aaiún Nin podnosiła również kwestie dyskryminacji prawnej migrantów oraz systematycznej przemocy policyjnej w Skandynawii, a w kontekście ruchu Black Lives Matter wypowiadała się w obronie praw czarnoskórych.
Kraków dołączył do Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN w 2011 roku jako pierwsze miasto Europy Środkowo-Wschodniej. Dziś jest członkiem rady zarządzającej ICORN, a idea wsparcia dla pisarzy i obrońców praw człowieka, których działalność w ojczyźnie stała się niemożliwa ze względu na prześladowania, rozlała się stąd na inne polskie miasta. Nie ulega wątpliwości, że sytuacja wywołana przez pandemię COVID-19 stawia przed siecią ICORN nowe wyzwania – mówi Jacek Majchrowski, Prezydent Miasta Krakowa. Zamknięcie granic i ograniczenia nakładane na obywateli krajów globalnego Południa, choć mają na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się wirusa, sprzyja pogłębianiu niedemokratycznych mechanizmów. Kraków to miasto literatury i wolności słowa – pamiętając o naszych tradycjach kulturalnych, chcemy brać czynny udział w kształtowaniu działań ICORN odpowiadających na wymogi współczesności. Cieszę się, że nowa stypendystka Aaiún Nin wybrała Kraków i mam nadzieję, że znajdzie tutaj na dwa lata twórczy i bezpieczny dla siebie azyl – nie ma na to lepszego miejsca niż Willa Decjusza, instytucja symbolizująca w naszym mieście ważne idee międzynarodowej otwartości.
W tym roku mija 10 lat od przystąpienia Krakowa do sieci ICORN. Jesteśmy dumni, że impuls do tego działania wyszedł właśnie z Willi Decjusza, od lat służącej jako miejsce spotkań międzynarodowych – mówi prof. Dominika Kasprowicz, dyrektorka Willi Decjusza. Od tego czasu udało nam się przekonać do udziału w sieci także inne polskie miasta, z przyjemnością dzielimy się z nimi doświadczeniami w realizacji tego potrzebnego programu. Aaiún Nin jest naszą dziewiątą stypendystką, utalentowaną, odważną i ciekawą świata kobietą, która w swojej twórczości odnosi się do trudnych kwestii społecznych i inspiruje środowiska.
W grudniu ubiegłego roku niezależna organizacja pozarządowa Freemuse zaprezentowała w Krakowie swój doroczny raport, tym razem poświęcony ponad 100 naruszeniom wolności twórców LGBT+ z 40 krajów na świecie. Twórczość Aaiún Nin została w nim przywołana. Z powodu swojej otwartości autorka była prześladowana w rodzimej Angoli. Choć w kraju poetki prawo kryminalizujące homoseksualizm zostało zniesione, a nowa ustawa przeciwdziałać ma dyskryminacji i mowie nienawiści, w rzeczywistości głęboko zakorzeniona w tradycyjnej moralności homofobia nie zniknęła. Osoby LGBT+ narażone są na ostracyzm społeczny, prześladowania i stygmatyzację. Muszą także mierzyć się utrudnieniami na rynku pracy, nierównym dostępem do opieki zdrowotnej, edukacji czy nieruchomości. Małżeństwa osób tej samej płci nie są legalne, a orientacja seksualna jest tematem tabu, w dużej mierze z uwagi na silną pozycję Kościoła katolickiego i jego wpływ na kształtowanie się obowiązujących norm moralnych. Wszystko to sprawia, że osoby nieheteroseksualne są częstym celem ataków na tle homofobicznym, padają ofiarami pobić, gwałtów i brutalności ze strony policji. Dla Aaiún Nin, która otwarcie eksploruje wątek tożsamości homoseksualnej w swojej poezji, powrót do kraju wiąże się więc z dużym ryzykiem. Po czterech latach spędzonych w Kopenhadze, stypendium ICORN umożliwi jej na kolejne dwa lata zamieszkać w Polsce.
Cieszymy się, że w tym trudnym momencie możemy gościć w Krakowie pisarkę, poetkę i aktywistkę zaangażowaną istotnie w kwestie równościowe, głośno mówiącą o systemowej dyskryminacji kobiet i rasizmie – mówi Izabela Błaszczyk, dyrektor KBF, operatora programu Kraków Miasto Literatury UNESCO. Przyjeżdża do nas jedna z najciekawszych poetek współczesnej Angoli, władająca sześcioma językami, której twórczość wysoko ocenia międzynarodowy PEN i która żyjąc i tworząc w Krakowie, ma szansę stać się częścią tutejszego życia literackiego i zasilić je nowymi ciekawymi tekstami, przekładami i wydawnictwami. Już teraz cieszy nas zainteresowanie rezydencją poetki wśród wydawców, dziennikarzy i krajowych instytucji kultury przejętych jej losem, odwagą, ale też niezwykle oryginalnym językiem poetyckim.
Zgodnie z ideą Salmana Rushdiego celem Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN jest promowanie niezbywalnych wartości wolności słowa i tworzenia poprzez budowanie sieci międzynarodowej solidarności i współpracy. W ciągu 15 lat działalności sieci udało się znaleźć miejsce tymczasowego schronienia dla kilkuset pisarzy, intelektualistów, blogerów, działaczy praw człowieka. ICORN koordynuje program miast tymczasowego schronienia (shelter cities), a także jest ważną organizacją współpracującą z rządami poszczególnych państw, Komisją Europejską, ONZ i UNHCR, międzynarodowym PEN Clubem na rzecz praw człowieka i wdrażania polityki ochronnej dla autorów prześladowanych ze względu na swoją działalność. ICORN tworzy dynamiczną sieć blisko 70 miast, a jego działalność to jeden z najsilniejszych na świecie głosów w obronie prawa do wolności poglądów i wypowiedzi oraz międzynarodowej solidarności. Do grupy zaangażowanych miast należą m.in. Amsterdam (Holandia), Barcelona (Hiszpania), Bergen (Norwegia), Bruksela (Belgia), Kopenhaga (Dania), Frankfurt (Niemcy), Lucerna (Szwajcaria), Malmö (Szwecja), Meksyk (Meksyk), Molde (Norwegia), Norrköping (Szwecja), Norwich (Wielka Brytania), Oaxaca (Meksyk), Oslo (Norwegia), Paryż (Francja), Pittsburgh (Stany Zjednoczone) czy Reykjavík (Islandia).
Kraków aktywnie uczestniczy w inicjatywach sieci, a także w obradach organizowanych w różnych miastach należących do ICORN. W 2013 roku nasze miasto było gospodarzem międzynarodowej konferencji „Writing Freedom” przygotowanej we współpracy z ICORN i PEN International WiPC (Writers in Prison Comitee), w której wzięło udział blisko 200 przedstawicieli życia literackiego: pisarzy, krytyków, tłumaczy, menadżerów i działaczy instytucji literackich z 50 krajów. Obecnie Robert Piaskowski, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Kultury reprezentuje Kraków w radzie dyrektorów sieci ICORN, w której zasiadają przedstawiciele Stavangeru, Pittsburgha, Amsterdamu, Uppsali, Harstadu i Norwich.
Organizatorami programu Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN w Krakowie są Miasto Kraków, Instytut Kultury Willa Decjusza, który realizuje program stypendium i zapewnia miejsce pracy twórczej oraz opiekę nad pisarzami, oraz KBF – operator programu Kraków Miasto Literatury UNESCO.
Fot. Paweł Mazur, @IKWD
Pierwsze spotkanie ze stypendystką odbędzie się we wtorek 23 marca o godz. 18.00 na profilach Facebook Krakowa Miasta Literatury UNESCO i Instytutu Kultury Willa Decjusza. Rozmowę poprowadzi Aleksandra Lipczak.
